Por vía de regra, os autores que se achegan á Galiza do século XII fan de Diego Xelmírez o eixo central do seu relato. Semellante perspectiva, nitidamente ideoloxizada, proxecta o espazo compostelán na corte de León; porén, deliña asemade a indesexable consecuencia de negar a realidade dun reino de Galiza de seu, hexemónico no horizonte hispano até o catrocentos. De feito, acontece que a actividade política e relixiosa do primeiro arcebispo de Compostela coincide cun novo ciclo histórico, caracterizado pola expansión económica e demográfica, e no cal os aristócratas do reino galego, con Pedro Froilaz á cabeza, exerceron un labor de prestixio.